ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΕΜΠΟΡΕΙΟΥ
Οι πρώτοι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν στον Εμπορειό από τα Νεολιθικά χρόνια. (6000 π.Χ.). Η περιοχή διέθετε κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης ιδανικές για τα πλοία της εποχής λιμάνι, πεδιάδα για καλλιέργεια και πηγή κι έτσι προσήλκυσε αποίκους από τα πρώιμα χρόνια. Γύρω στο 3000 π.Χ. σημειώθηκε μια καταστροφή του οικισμού από φωτιά, που προήλθε από επιδρομή ξένων φύλων ή άλλη αιτία. Ξαναχτίστηκε όμως και στις τελευταίες περιόδους εξελίχθηκε σε ένα μεγάλο αστικό κέντρο του Αιγαίου, που κάλυπτε μια μεγάλη περιοχή πάνω από 30 στρέμματα. Βασικό στοιχείο του οικισμού ήταν ένα πηγάδι προστατευόμενο καλά από μια σειρά μεγάλων τοίχων. Βρέθηκαν και άλλοι τοίχοι, που ίσως ανήκουν σε οχύρωση, πιθανότερα όμως ήταν αναλημματικοί και σχημάτιζαν άνδηρα για να κρατούν τα χώματα μακριά από την πηγή.
Τα σπίτια ήταν μονώροφα με πέτρινους τοίχους, χωμάτινο πάτωμα και επίπεδη στέγη. Ειδικευμένοι τεχνίτες έπλαθαν και διακοσμούσαν πήλινα σκεύη, κατασκεύαζαν εργαλεία από ξύλο, κόκκαλο, πέτρα και μέταλλα.
Ανασκαφές από τη Βρετανική Σχολή έφεραν στο φως αγγεία, σε ποικιλία σχημάτων καθώς επίσης και άλλα αντικείμενα τα οποία περιλαμβάνουν κουτάλια, πήλινα ειδώλια, σφοντύλια αδραχτιού διαφόρων τύπων με διακόσμηση όμοια με τα αγγεία, καθώς και εκατοντάδες πυρήνες, φολίδες και λεπίδες από οψιανό και πυριτόλιθο. Όλα αυτά τα ευρήματα φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Χίου.
Τα αγγεία είναι κατασκευασμένα χωρίς κεραμικό τροχό, εκτός από μερικά τη τελευταίας περιόδου.
Ανασκαφές από τη Βρετανική Σχολή έφεραν στο φως αγγεία, σε ποικιλία σχημάτων καθώς επίσης και άλλα αντικείμενα τα οποία περιλαμβάνουν κουτάλια, πήλινα ειδώλια, σφοντύλια αδραχτιού διαφόρων τύπων με διακόσμηση όμοια με τα αγγεία, καθώς και εκατοντάδες πυρήνες, φολίδες και λεπίδες από οψιανό και πυριτόλιθο. Όλα αυτά τα ευρήματα φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Χίου.
Τα αγγεία είναι κατασκευασμένα χωρίς κεραμικό τροχό, εκτός από μερικά τη τελευταίας περιόδου.
Ένας σημαντικός και εκτεταμένος οικισμός εμφανίστηκε στον ίδιο χώρο γύρω στο 13 π.Χ. αιώνα. Τα σπίτια του είχαν μεγάλα δωμάτια και ήταν κτισμένα με βάση κάποιο κεντρικό πολεοδομικό σχέδιο. Τα αγγεία είναι διαφόρων σχημάτων και διακοσμούνται κυρίως με ζωγραφιστά γραμμικά κοσμήματα. Από τα αρχιτεκτονικά στοιχεία και τα άλλα ευρήματα φαίνεται η σχέση του οικισμού με άλλους χώρους του Αιγαίου όπως την Εύβοια, την Κέα και άλλα. Γύρω στο 1100π.Χ. ο οικισμός καταστράφηκε από φωτιά και εγκαταλείφθηκε. Το τέλος του πρέπει να συμπίπτει με την έναρξη του Ιωνικού αποικισμού.